لکنت زبان چیست؟ شرح دلایل، عوارض و راههای درمانی

لکنت زبان جزء وضعیت هایی است که به ظاهر سلامتی فیزیکی شخص را تحت تاثیر قرار نمی دهد اما می تواند در روند ارتباط او با دیگران اختلال جدی ایجاد نماید. ما در این مقاله در مورد علتهای به وجود آورنده Stuttering، راههای درمانی، نحوه برخورد با کودک دارای لکنت و همچنین عوارض این اختلال بحث خواهیم کرد.

لکنت چیست؟

لکنت (Stuttering) جزء اختلالات گفتاری محسوب می گردد. کسانی که دچار لکنت هستند در روانی گفتار (fluency) دچار مشکل می گردنند.

موارد زیر علائم اصلی لکنت زبان هستند:

• تکرار اضافی و غیر معمول صداها، هجاها و کلمات تک هجا (repetitions)
• کشیدن و امتداد دادن صامت ها (prolongations)
• توقفهای غیر معمول هنگام گفتن یک جمله (blocks)

همه ما ممکن است در طول زندگی گاهی روانی گفتار خود در یک گفت و گو را از دست بدهیم. برای مثال یک کلمه یا حرف را بصورت ناخواسته چند بار پشت سرهم تکرار کنیم. در این حالت ما دچار ناروانی گفتاری شده ایم.

اما این موضوع در مورد افرادی که دارای لکنت هستند متفاوت است. تعداد ناروانی گفتاری در این افراد بیشتر است و انواع مختلفی دارد. این افراد ممکن است کلمات یا قسمت هایی از کلمات را تکرار کنند (تکرار)، یک صدا را برای مدت طولانی تر بکشند(کشیدن)، یا در ادای یک کلمه مشکل داشته باشند (وقفه).

کودکان در ابتدای یادگیری زبان ممکن است در ادای برخی کلمات دچار مشکل شوند. برای مثال برخی کلمات را تکرار می کنند، می کشند یا با تاخیر بیان می کنند. باید بدانید این ناروانی های گفتاری تا حدی در بین کودکان رایج است و بسیاری از آنها با تکامل زبان کودک رفع میگردد.

چه عواملی موجب ایجاد لکنت می گردند؟

در کودکان لکنت زبان غالبا در بین سنین 2 تا 6 سالگی شروع می گردد. حدودا 95 درصد از این کودکان قبل از 4 سالگی به Stuttering دچار می گردند. گرفتگی زبان بیشتر این کودکان بعد از گذشت حداکثر 6 ماه رفع می شود. اما گاهی این وضعیت ادامه دار می گردد، در این حالت پزشکان توصیه می کنند که برخی اقدامات درمانی برای رفع این مشکل باید آغاز شود.

شروع این مشکل می تواند ناگهانی باشد یا اینکه با گذشت زمان از کم به شدت پیشرفت نماید. تقریباً بین 88 تا 91 درصد از این کودکان بدون مداخله درمانی و بصورت خود به خود بهبود می یابند.

دلایل بروز ایجاد Stuttering در بین کودکان می تواند متفاوت از یکدیگر باشد. تحقیقاتی که به بررسی علل حسی، حرکتی و شناختی این مشکل پرداخته اند عمدتاً نتایج متناقض و ناهمگونی ارائه داده اند.

با این وجود بطور کلی می توان عوامل زیر را در بیشتر موارد مشاهده نمود:

سابقه خانوادگی (ژنتیک)

شواهد نشان می دهد که برخی از افرادی که دچار لکنت می گردند دارای سابقه خانوادگی در این زمینه هستند. یکی (یا چند تن) از اعضای خانواده این افراد در گذشته یا در حال حاضر دچار این مشکل شده اند. به همین دلیل محققان ژنتیک را یکی از عوامل موثر در بروز Stuttering می دانند و معتقدن ژنهایی در این اختلال لااقل در برخی از افراد دخیل هستند.

لکنت زبان به عنوان یک عارضه همراه

در برخی موارد لکنت زبان به عنوان یک عارضه همراه با بیماری یا اختلال دیگری رخ می دهد مانند:

• اختلال کمبود توجه/بیش فعالی
• اختلال طیف اوتیسم
• ناتوانی ذهنی
• ناتوانی زبانی یا یادگیری
• اختلالات تشنجی
• اختلال اضطراب اجتماعی
• اختلالات صدایی
• اختلالات رشدی

در افراد بزرگسال ایجاد لکنت ناگهانی غالبا نتیجه بروز یک بیماری یا صدمه است. به این حالت لکنت اکتسابی نیز می گویند. آفازی عمده ترین دلیل گرفتگی زبان زبان در بزرگسالی است. آسیبها و بیماری هایی مانند سکته مغزی، آسیب مغزی و تومور مغزی از جمله مهمترین عوامل بروز آفازی هستند.

تفاوت های مغزی

تصویربرداری عصبی از افراد مبتلا به اختلال روانی گفتار در دوران کودکی، از کودکان پیش دبستانی تا بزرگسالان، ناهنجاری های ثابتی را در بخش هایی از مغز (که نحوه برنامه ریزی و اجرای گفتار را کنترل می کنند) آشکار کرده است.

برخی مطالعات تصویربرداری عصبی تفاوت هایی را در آناتومی و عملکرد مغز به ویژه در نواحی شنوایی و حرکتی و گره های قاعده ای نشان داده اند. این ناهنجاری ها ممکن است با گذشت زمان در افرادی که بهبود نمی یابند افزایش یابد. همچنین بزرگسالانی که Stuttering دارند بیش فعالی در نواحی نیمکره راست نشان می دهند.

به طور کلی می توان گفت مجموعه ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و آسیبها می توانند در ایجاد و پیشرفت لکنت زبان دخیل باشند.

باید برای درمان لکنت اقدام کنیم؟

تاثیرات روانی و اجتماعی که داشتن لکنت بر فرد می گذارد می توانند باعث ایجاد اختلالات ثانویه گردد. از جمله این تاثیرات منفی می توان به دید منفی فرد به خود، دید منفی دیگران به فرد و عوارضی مانند افسردگی و کناره گرفتن از اجتماع اشاره نمود.

Stuttering حتی در کودکان پیش دبستانی می تواند باعث ایجاد حس ناتوانی و حقارت در آنها گردد به طوری که منجر به قلدری دیگر کودکان به آنها شود.

لکنت باعث می گردد که فرد خود به خود از مشاغلی که نیاز به تبحر گفتاری و روابط اجتماعی بالاست کنار گذاشته شود. در نتیجه بر آینده شغلی نیز بصورت مستقیم تاثیر منفی می گذارد.

درمان لکنت زبان

با وجود اینکه بیشتر کودکان کمتر از هفت سال در نهایت با یا بدون درمان گفتار روان خود را پیدا می‌کنند، اما در حال حاضر روشی وجود ندارد که بطور قاطع گفت کدام کودکان مبتلا به ناروانی گفتاری مداوم با پیامدهای نامطلوب مادام العمر هستند.

لکنت اکتسابی می تواند موقتی یا دائمی باشد. نتیجه معمولاً به علت ایجاد آن بستگی دارد. هنگامی که لکنت به دلیل آسیبهای شدید یا دائمی مغز بروز کند به احتمال زیاد همراه فرد تا آخر عمر خواهد ماند.

با وجود اینکه پیشرفت هایی که درباره درمانهای دارویی لکنت زبان شده است ولی به حدی نیست که بتوان روی آن حساب کرد. مگر اینکه از دارو برای درمان اختلال دیگری که در بروز Stuttering موثر است استفاده شود. در حال حاضر گفتار درمانی توسط یک متخصص درمانهای گفتاری-زبانی پایه اصلی درمان Stuttering می باشد.

گفتار درمانی

گفتار درمانی در واقع یکی از زیرمجموعه ها یا روشهای توانبخشی (بازتوانی) است. به طور کلی هدف از بازتوانی بازگرداندن توانایی های فرد دچار مشکل به حدی است که بتواند مشارکت طبیعی و مستقل تری در زندگی شخصی و اجتماعی خود داشته باشد.

با توجه به اینکه بروز لکنت زبان یک دلیل واحد ندارد و افراد مختلف به آن واکنشهای متفاوتی دارند تکنیکهای گفتار درمانی مختلفی برای درمان این مشکل گسترش یافته است.

فعالیت ها و تکنیک های گفتار درمانی به علائم، نوع و شدت لکنت بستگی دارد. این شرایط می توانند در تعیین تعداد و طول جلسات درمانی نیز موثر باشند.

برنامه درمانی لکنت متشکل از جلسات مشترک با کودک و والدین او می باشد که در آن والدین اقدامات و رفتارهایی را برای تمرین با کودک یاد می گیرند. هدف درمان این است که ناروانی گفتاری را به حدی کاهش دهد که دیگران به سادگی متوجه آن نشود.

درمان میتواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم صورت گیرد.

در درمان غیر مستقیم به والدین رفتارهایی آموزش داده می شود که انجام دادن آنها گفتار کودک را روان می سازد و از طرفی رفتارهایی که این اختلال را تحریک می کنند مشخص شده و از آنها پرهیز می گردد.

اما در درمان مستقیم والدین یاد میگیرند که چگونه کودک را به داشتن گفتار روان و بی لکنت تشویق نمایند.

کلینیک خانه ی امید در اسلامشهر یکی از مراکز توانبخشی مجهز است. شما برای درمان اختلالاتی مانند لکنت می توانید به این مرکز مراجعه نمایید. در خانه ی امید بروزترین تکنیک های توانبخشی مانند کاردرمانی و گفتار درمانی ارائه می گردد.

لکنت مداوم چیست؟

بطور کلی اگر لکنت زبان بعد از 7 سالگی همچنان ادامه پیدا کند در دسته لکنت مداوم طبقه بندی می گردد. مسئله این است که مغز انسان تا هفت سالگی بخش قابل توجهی از رشد و بازسازی خود را پشت سر می گذارد. شروع درمان بعد از این مرحله معمولا دست یابی به نتایج را کندتر و سخت تر می نماید.

به علاوه بعد از مدتی اثرات ثانویه Stuttering آشکار می گردد (مشکلات روحی و …) که این مسئله خود ضمن بدتر کردن وضعیت، نیاز به درمانهای اضافی را نیز به وجود می آورد.

شروع زودهنگام درمان لکنت می تواند احتمال ایجاد لکنت مداوم را تا حد زیادی کاهش دهد. بنابراین درمان در پیش از 7 سالگی نتایج بسیار بهتر و سریعتری دارد.

اهداف درمانی در لکنت مداوم تا حدی تغییر می کنند و بیشتر تمرکز بر توسعه تکنیک های جبرانی موثر و قبولاندن این موضوع به فرد است که Stuttering یک نقیصه حاد نیست. هدف این است که از بروز اختلالات ثانویه که می توانند وضعیت را پیچیده تر نمایند جلوگیری شود.

نکاتی در مورد نحوه تعامل با فرزند لکنت دار

اگر فرزند شما نیز دارای لکنت زبان است باید نکات زیر را هنگام برخورد با او رعایت نمایید. نحوه رفتار شما با فرزندتان تاثیر مستقیم روی بهبودی یا بدتر شدن وضعیت او می گذارد.

• هرگز او را به خاطر داشتن لکنت سرزنش نکنید. سرزنش و تنبیه می تواند موجب اضطراب و در نتیجه به خطر افتادن سلامت روان کودک گردد.
• با دقت به حرفهای او گوش دهید.
• هرگز سخن کودک خود را قطع نکنید.
• بجای تمرکز بر اشتباهات گفتاری روی پیام حرفهای او تمرکز کنید.
• عزت نفس کودک خود را با تحسین نقاط قوت او افزایش دهید.